اسنادی که در معاملات تجاری استفاده می شود اسناد معاملات تجاری گویند
در مبادلات بین المللی برای آنکه طرفین قرارداد از مشخصات کامل کالای مورد مبادله و نحوه حمل , بسته بندی و شرایط پرداخت آن اطلاع کافی داشته داشته باشند , اسنادی را مورد استفاده قرار می دهند تا مبین این موارد بوده و حتی المقدورابهامی ازنظر توافقهای به عمل آمده وجود نداشته باشد .
پروفرما اینویس یا پیش فاکتور یا پیش سیاهه , سندی است که فروشنده کالا به منظور اعلام مظنه و شرایط کالایی که می خواهد به فروشد , برای خریداران احتمالی ارسال می نماید و تفاوت آن در ظاهر با سیاهه تجاری در این است که فقط کلمه PROFORMA روی آننوشته شده است .
این پیش سیاهه یا پیش فاکتور هنگامی که مورد قبول خریدار کالا قرار گرفت خریدارآن را به مقامات کشورش جهت اجازه ورود کالا ارائه نموده و پس از قبول آنان مجوزپرداخت ارزش کالا را نیز دریافت می نماید .
در پروفرما اینویس معمولا شرایط معامله , قیمت واحد کالا , قیمت کل , شرایط حمل , نوع حمل , نام مبدا حمل , زمان تحویل و شرایط و نوع پرداخت ( پیش پرداخت برواتوصولی دیداری یا مدت دار و اعتبارات اسنادی دیداری یا مدت دار ) قید شده است .
پروفرما اینویس یا سیاهه پیشنهاد قیمت برای شرکت د رمناقصه نیز بوده و در اینمورد هم به کار می رود .
سیاهه تجاری یکی از اسناد مهم می باشد که فروشنده کالا به نام خریدار صادر و به همراه سایر اسناد بر طبق قرارداد فروش برای خریدار ارسال می نماید .
هنگامی که فروشنده کالای مورد قرارداد را آماده حمل نمود قیمت و سایر مشخصات و اطلاعات مربوط به کالا را در سیاهه تجاری تنظیم می نماید تا برای خریدار مستقیما یا از طریق بانک کارگزار خود ( بسته به نوع قرارداد ) ارسال نماید .
بعضی از کشورها از فروشندگان کالا درخواست می نماید که سیاهه تجاری توسط سفارتیا کنسولگری کشور خریدار در فروشنده کالا گواهی شود در این حالت سیاهه امضاء شدهتوسط فروشنده , پس از گواهی توسط اطاق بازرگانی محل توسط سفارت نیز گواهی می گردد . این سیاهه را VISAED INVOICE نیز نامیده و بعضی از کشورهای خاورمیانه چنین سیاهه هایی را مطالبه می نمایند .
بعضی از کشورها از وارد کنندگان سیاهه کنسولی مطالبه می نمایند .این سیاهه کهفرم چاپی بوده و توسط سفارتخانه های کشور فروشنده در اختیار فروشندگان قرار می گیردو توسط فروشنده پر شده و سپس توسط سفارتخانه ممهور به مهر می گردد و هزینه آنهاتوسط فروشنده پرداخت می گردد.
بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی تقاضا می نمایند که در سیاهه کنسولی , کشورسازنده کالا قید شده باشد و این موضوع بدان جهت است که قیمت فروش کالا با قیمت جاریکالای مذکور در بازار داخلی کنترل شود تا مشخص گردد که کشور خریداردچار دامپینگ DUMPING نشده است . ثانیا از لحاظ اتخاذ مبنائی جهت اخذ عوارض توسط مقامات گمرک کشور وارد کننده به کار برده می شود .
گواهی مبدا سندی است که نام کشور سازنده کالا د رآن مشخص می شود . این سند باوجودی که در بعضی از کشورها توسط فروشنده یا نماینده او پرمی شود ولی معمولا در فرم ارائه شده توسط اطاق بازرگانی محل پر شده و توسط آن اطاق نیز گواهی می گردد. در متن این سند شرح کالا و کشور سازنده آن قید گردید و توسط اطاق بازرگانی با دست امضاءشده و ممهور به مهر اتاق بازرگانی محل نیز می شود.
این سند ممکن است در ترکیب با سیاهه توسط فروشنده صادر گردد. گواهی ارزش کالا وساخت کالا در کشورهای مشترک المنافع , ترکیبی از سیاهه و گواهی ساخت بوده و نمونهای از این قبیل است . همچنین ممکن است گواهی مبدا توسط موسسه ثالثی مانند اتاق بازرگانی محل نیز صادر و گواهی گردد .
در اعتبارات اسنادی در صورتی که گواهی مبدا مطالبه شده و جزئیات و مشخصات دیگریدر آن قید نشده باشد بانک , گواهی مبدا را همانگونه که ارائه شده قبول می نماید .
این اسناد نشان دهنده جزئیات کالای بسته بندی شده بوده و اغلب مسئولین گمرکات جهت بررسی محتویات داخلی صندوق و یا کارتن از آن استفاده می نمایند . در لیست بسته بندی نیازی به ذکر ریز قیمت هر واحد کالای بسته بندی شده نمی باشد و به همین جهت در PACKING LIST قیمت ریز کالای بسته بندی شده قید نمی شود ولی در لیست مشخصات SPECIFICATION قیمت ریز کالای بسته بندی شده قید می گردد .
این گواهی توسط فروشنده و یا عمدتا توسط شخص ثالثی صادر می گرددو صرفا نشاندهنده وزن کالا است که بایستی با مقدار وزن نشان داده شده در اسناد نیگر مطابقت داشته باشد .
سندی است که به موجب آن کارخانه یا تهیه کننده کالا اعلام می نماید که کالا رابررسی نموده و گواهی می کند که کالا مطابق با قرارداد منعقده و یا پیش سیاهه میباشد .
طبق مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی , بانک هر سندی را که به عنوان گواهیکیفیت و بازرسی کالا ارائه شده باشد قبول می کند مگر اینکه مشخصات آن در متن اعتباردقیقا تعیین شده باشد .
این نوع گواهی بازرسی کالا توسط اشخاص ثالث یا موسسه بازرسی مستقلی صادر می گردد . این موسسات کالا را از نظر کمی و کیفی ( بستگی به نوع قرارداد و یا شرایط تعیینشده در اعتبارات اسنادی ) بازرسی نموده و گواهی می نماید که کالا را در زمان حمل ویا در انبار کارخانه بررسی نموده و آن را برابر با مشخصات داده شده یافته اند و یااین که مشخصات کالا را دقیقا در گواهینامه ذکر می نمایند.
موسسات خریدار جهت جلوگیری از ضرر و زیانی که ممکن است در اثر عدم تطابق کالا بامشخصات ذکر شده د راعتبار به آنها وارد آید , مسئولیت بازرسی و کنترل کالا را به موسسات مستقلی که به شرکت های بازرسی معروفند محول می نمایند.
زیرا معمولا با توجه به شرایط اعتبار ممکن است امکان بازرسی کالا توسط خریدار ویا نماینده اوموجود نباشد و به علاوه اکثرا فروشندگان به علت آن که بازرسی کالا توسط خریدار , کنترل پرداخت را کاملا د راختیار خریدار قرار می دهد از قبول شرایطیکه در آن گواهی بازرسی کالای صادره توسط خریدار ذکر شده باشد , امتناع می ورزند لذادر چنین وضعیتی بازرسی کالا توسط شرکت های بازرسی مستقل , در زمینه کنترل شرایط کمیو کیفی کالا به خریدار کمک می نماید .
د رموارد متعددی دیده شده است که این موسسات بازرسی , علی رغم عدم تطابق شرایطکالا گواهی بازرسی را صادر نموده اند که پس از شکایت خریدار آنها به دادگاه فراخوانده شده و از آن آنان به نفع خریدار خسارت دریافت شده است .
این گواهی اجزاء ومواد اولیه و نسبت های آنها د رساخت مواد شیمیایی و داروئی رابه وسیله تجزیه بیان می نماید . در بعضی موارد صدور این گواهی توسط یک لابراتور یاموسسه مستقل در خواست می گردد.
کشورهائی که در حال جنگ با کشور دیگری بوده و یا به لحاظ روابط تیره سیاسی باکشوری , خرید از کشور مزبور را ممنوع اعلام داشته اند تقاضای ارائه گواهی فوق را مینمایند .
این نوع گواهینامه که برای خرید کالاهای خوراکی و دامی و پوست دام و حیوانات میباشد معمولا توسط مقامات کشور خریدار درخواست می گردد و صحت آن بایستی توسط مقامات بهداری , کشاورزی و یا دامپروری کشور فروشنده تائید شده باشد .
این گواهی معمولا هنگامی صادر می گردد که مقامات بهداشت و بهداری کشور خریدارچنین گواهینامه ای را در هنگام ورود کالا درخواست نمایند و لذا فروشنده موظف است کالاهای کشاورزی را قبل از بارگیر ی ضد عفونی نموده و مقامات بهداشت کشور فروشنده نیز گواهی و تائید نمایند که کالای فروخته شده عاری از هر نوع آفت گیاهی می باشد . البته بایستی توجه نمود که شرکت حمل کننده کالاهای کشاورزی نیز موظف است قبل ازبارگیری انبارهای خودرا ضد عفونی نماید و چنانچه به علت عدم ضد عفونی کالای مربوط خسارت ببیند مسئولیت آن متوجه شرکت حمل و نقل خواهد بود .
به طور کلی بارنامه عبارت از سندی است که توسط شرکت حمل کننده و یا عامل حمل پساز دریافت کالا جهت حمل صادر می گردد . بارنامه ها دارای انواع مختلف می باشند :
با آنکه اسناد فیاتا در زمره اسناد حمل محسوب می شود ولی به واسطه برخی ویژگیهای آن بخش جداگانه ای به آن اختصاص یافته است .
فیاتا فدراسیون بین المللی مجمع نمایندگی های عاملین حمل ( فورواردرها ) می باشد .
اسناد این موسسه دارای شرایط و عبارات مهمی است در مورد تعهداتی است که به وسیلهعامل حمل یعنی صادر کننده سند فیاتا، پذیرفته شده است . اعضا فیاتا باید جهت صدوراسناد فیاتا مجوز لازم را از انستیتو عاملین حمل دریافت دارند .
این انستیتو از طرف سازمان فیانا مجاز گردیده که این گونه مجوزها را برای اعضا فیانا صادر نماید . باید اضافه نمود که فرمهای فیانا در اختیار غیر اعضا نیست وآنها نمی توانند از آن استفاده نمایند.
صادر کنندگانی که از خدمات عاملین حمل استفاده مینمایند اغلب در مقابل تحویلکالای خود رسید عامل حمل (فورواردر)را دریافت می دارند . عاملین حمل ( فورواردرها) سعی مینمایند تا جائی که امکان داشته باشد جهت تقلیل هزینه حمل , کالاهای مختلفی رابه طریقی در یک کانتینر گروه بندی کرده وقرار دهند تا حداکثر استفاده از فضای آنشده و بدین وسیله هزینه کاهش یابد .آنها سپس کانتینر را تحویل شرکت کشتیرانی میدهند.
شرکت کشتیرانی در پاره ای از مواقع بارنامه های مستقلی برای هر یک از کالاهائی که در کانتینر توسط عامل حمل قرارداده شده است صادر می نماید . بنابراین نه تنهاعاملین حمل ( فورواردرها ) بعضی مواقع برای هر قسمت از بار قرارداده شده در یک کانتینر رسیدی صادر می کنند , بلکه شرکت کشتیرانی نیز هم درچنین مواردی که لازم باشدبارنامه مربوطه را صادر خواهند نمود.
اسناد مزبور که توسط عاملین حمل صادر می گردد چیزی بیش از یک رسید نیست و نشاندهنده قرارداد حمل و یا سند انتقال مالکیت کالا نمی باشد .
مع هذا این رسیدها مدارکی است که به وسیله آن گیرنده کالا می تواند کالای خود رادر مقصد از نمایندگان عاملین حمل دریافت دارد . به همین لحاظ عاملین حمل(فورواردرها)مسئولیت کالا را به عهده دارند، در صورتی که حمل کننده carrierدارای چنین مسئولیتی در مقابل خریدار نیست ( مگر در مواردی که فورواردر خود حمل کننده نیز باشد) .
رسید عاملین حمل فیاتا برای استفاده فورواردرهای داخل سازمان فیاتا تهیه گردیدهاست . سند رسید کمپانی حمل و نقل فیاتا , فورواردرها را قادر می سازد که به ارسال کننده کالا سندی ارائه داده و بدان وسیله اعلام می نماید که مسئولیت کالای مورد نظر را به عهده گرفته است.
در رسید عاملین حمل فیاتا , فورواردرگواهی می کند که کالای مورد نظر را در اختیارگرفته و بر طبق دستورات غیر قابل برگشتی متعهد گردیده است که آن را برای شخص یاموسسه ای که در سند نشان داده شد, ارسال دارد . این دستورات تنها در صورتی قابل ابطال است که نسخه اصل سندFCR به فورواردر صادرکننده آن تسلیم گردد و او نیز درموقعیتی باشد که بتواند چنین دستور ابطالی را اجابت نماید .
رسید عاملین حمل فیاتا اساسا زمانی استفاده خواهد گردید که تولید کننده یافروشنده کالا را بر مبنای EXWORKS فروخته و نیاز به آن دارد که با ارائه رسیدعاملین حمل فیاتا به خریدار اثبات نماید که به تعهدات خود عمل نموده است .
در حالتی که اعتبار اسنادی گشایش شده باشد , فروشنده تحت این شرایط قادر خواهدبود با ارائه رسید عاملین حمل فیاتا صادره توسط فورواردر, از مبلغی که بر طبق شرایطاعتبار توسط خریدار د راختیار او گذاشته شده استفاده نماید . فروشنده به هیچ وجه حق دخل و تصرف در کالایی را که تحویل فورواردر شده و رسید حمل و نقل فیاتا مربوط طه آن نیز تحویل خریدار گردیده است ندارد.
رسید عاملین حمل و نقل فیاتا قابل معامله نمی باشد و نظر به این که تحویل محموله به مشتری بستگی به تسلیم این سند ندارد فقط یک نسخه اصلی صادر می گردد و اگر نیازی به نسخ بیشتر ی باشد عبارت ((غیر قابل معامله )) روی آنها باید چاپ گردد.
رسید عاملین حمل فیانا تابع شرایط عمومی حمل و نقل کالا در کشور صادرکننده سندمی باشد که این شرایط در ظهر رسید ذکر می شود و لذا این سند تنها به وسیله فورواردرهایی میتواند مورد استفاده قرار گیرد که شرایط عمومی را در فعالیت حمل ونقل خود مرعی دارند
فوروارد حسب تمایل می تواند مجوزی را کسب نماید که بر طبق آن علامت و یا عنوان مخصوص خود را بالای اسناد چاپ نماید . تکثیر این اسناد توسط موسسات به طور انفرادیاکیدا ممنوع می باشد .
دقت کافی در تهیه و تکمیل این اسناد باید به کار برده شود زیرا جزئیات ذکر شدهدر این سند باید دقیقا مشخصات محموله , مسیر آن , نحوه دخلت و تصرف و دستورات ویژهمربوط به آن را مشخص و معین سازد . بنابراین موافقت شده است که صادر کننده این سندوجهی را بابت صدور و تکمیل آن دریافت دارد .
گواهی حمل عاملین حمل و نقل فیاتا (FCT) سندی است که به وسیله فیاتا تدوین میگرددتا توسط عاملین حمل و نقل بین المللی عضو این سازمان مورد استفاده قرار بگیرد .
عامل حمل و نقل با صدور و تسلیم این گواهی به ارسال کننده کالا مسئولیت تحویلدادن کالا در مقصد را از طریق نماینده ای که به وسیله او ( فورواردر ) تعیین می شود می پذیرد
گواهی حمل عاملین حمل و نقل فیاتا (FCT) را می توان به محض آن که محموله برا یحمل تحویل عامل حمل ونقل ( فورواردر) گردد در اختیار ارسال کننده قرار داد. عاملحمل و نقل در تهیه و صدور سند FCT گواهی می نماید که مسئولیت ارسال و تحویل محموله مشخصی را بر طبق دستوراتی که به وسیله ارسال کننده کالا در این سند به او داده شدهاست , می پذیرد . عاملین حمل ( فورواردر ) مسئول تحویل محموله در مقصد از طریق نماینده یا آژانسی که تعیین نموده , به دارنده سند FCT بر طبق شرایطی که در ظهر این سند ذکر شده , می باشد .
مسئولیت ویژه ای که عامل حمل هنگام صدور سند FCT می پذیرد ممکن است با مسئولیتعادی او طبق شرایط عمومی سند مذکورتفاوت نماید . عامل حمل فقط مسئول رساندن کالا به شخص ثالث و تحویل دادن آنها صرفا د رمقابل ارائه سند FCT می باشد . در مواردی کهحمل و نقل تا مرحله تحویل کالا به گیرنده آن , معین گردیده است FCT به بانک , نقدا دریافت دارد .
هنگامی که گواهی حمل عاملین حمل و نقل فیاتا (FCT) به حواله کرد TO ORDER صادرشده باشد , قابل معامله است .
گواهی حمل عاملین حمل و نقل فیاتا هنگامی قابل معامله و در زمان تحویل کالامعتبر خواهد بود که نسخه اصل سند FCT به طور صحیح پشت نویسی شده باشد
سند FCT تابع شرایط عمومی حمل و نقل کالا درکشور صادرکننده آن می باشد و اینشرایط در پشت سند FCT آمده است و لذا این سند تنها به وسیله عاملین حملی می تواندمورد استفاده قرار گیرد که از شرایط عمومی مذکور در فعالیت های عاملیت حمل و نقل خود تبعیت نمایند . این شرکت ها درصورت تمایل می توانند با کسب مجوز , عناوین خودرا در قسمت فوقانی اسناد چاپ نمایند، تکثیر و چاپ بدون مجوز و سر خود این اسنادتوسط شرکت ها د رهر شکلی اکیداً ممنوع است.
از آنجائی که جرئیات مندرج در این اسناد باید به دقیقاً نشان دهنده شرح کامل محموله , مسیر آن , نحوه واگذاری و یا دستورات مخصوص باشد , حداکثر دقت ممکن بایددر صدور اسناد مذکور بکار برده شود . بنابر این موافقت شده است که عامل حمل صادرکننده این اسناد می توانند مبلغی بابت صدور آنها اخذ نماید.
بارنامه حمل مرکب فیاتا FBL یک سند حمل مرکب می باشد که به وسیله فیاتا برای استفاده ی عاملین حمل و نقل ( فورواردر ) بین المللی که به عنوان عاملان حمل و نقل مرکب عمل می کنند طرح ریزی شده است .
بارنامه حمل مرکب فیاتا یک سند قابل معامله است ( مگر آنکه بر روی آن عبارت غیرقابل معامله ذکر شده باشد ) که توسط اطاق بازرگانی بین المللی مورد تائید قرارگرفته است . بارنامه فیاتا دارای علامت اتاق بازرگانی بین المللی در کنار آرم سازمان ملی ( فورواردرها ) می باشد .
عامل حمل و نقل ( فورواردر ) صادر کننده بارنامه حمل مرکب فیاتا که به عنوان عامل حمل و نقل مرکب عمل می کند مسئولیت کالا و انجام عملیات حمل و نقل را به عهده دارد .
عامل مذکور ( فورواردر) نه تنها مسئولیت تحویل کالا را در مقصد به عهده می گیرد بلکه مسئول عملیات کلیه حمل کنندگان و اعما ل اشخاص ثالثی است که در حین حمل و نقلبه وسیله او به کار گرفته می شوند .
صادر کننده بارنامه فیاتا پرداخت خسارت بر مبنای ۳۰ فرانک طلا ( تقریبا دو (* SDR برای هر کیلو وزن ناخالص کالای گم شده یا خسارت دیده ممکن است پس از اثبات این مسئله که کالا د رچه مرحله خسارت دیده و یا مفقود شده و مکان وقوع حادثه کجا بوده , تعیین گردد و بدین وسیل میزان دیون او متناسب با مرحله حمل و نقل خواهد بود ( بند ب ماده ۶ شرایط بارنامه حمل و نقل مرکب فیاتا (FBL )
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند د رازا دریافت وجهی از طرف دیگر و در صورت وقوع حادثه ای که منجر به خسارت دیدن کالای مورد نظرشور , خسارات وارده بر کالا را جبران نموده یا وجه معینی را به او بپردازند .
متعهد را بیمه گرINSURER , ذینفع را بیمه گزار BENEFICIARY , و موضوع بیمه رامورد بیمه یا ASSURED می گویند .
در تجارت جهانی خریداران ،فروشندگان، حمل کنندگان و اعتبار دهندگان همگی سعی می نمایند در فعالیت های خود ریسک را به حداقل کاهش دهند و از این جهت همگی کوشش میکنند که پوشش بیمه ای لازم را درمعاملات خود ملحوظ دارند.بدون شک چنانچه این اطمینان نسبت به جبران خسارت احتمالی وجود نداشت ، مبادلات بین المللی بدین سهولت انجام نمی گرفت .