تخلف گمرکی عبارت است از، هر نوع اظهار کالا یا عدم اظهار آن (منصرف از جرم قاچاق)، يا اقدام عملي مغاير قانون يا نظامنامه یا سایر مقررات گمركي، خواه متضمن زيان مالي دولت باشد، خواه نباشد.
– تخطي از قوانين و حقوق گمركي و آيين نامه هاي اجرايي آن را تخلف گمركي گويند
-در طبقه بندي و تشخيص ماهيت كيفري نقض قانون امور گمركي، میتوان به جرايم گمركي و تخلفات گمركي اشاره کرد. نقض قانون امور گمركي که مفهوم بسيار گستردهاي دارد شامل، جرايم گمركي مربوط به نقض بندهاي مختلف ماده 113 قانون امور گمركي به عنوان «قاچاق»، یا جعل اسناد مثبته به عنوان «جرم جعل» است و تخلف گمركي که شامل موارد مرتبط با مواد 112-103 قانون امور گمرکی است.
-طبق نظر سازمان جهاني گمرك W.C.O هر نوع نقض قانون امور گمركي (به مفهوم اعم آن) يا كوشش (شروع و اقدام) در جهت نقض، تخلف گمركي ناميده می شود
-در قانون امور گمرکی هر گاه كسي كالايي را كه ورود آن به كشور مجاز باشد و از پرداخت حقوق گمركي و سود بازرگاني و عوارض بخشوده است، جز از راههاي مجاز، از ساير راه ها وبدون كسب اجازه قبلي گمرك وارد نمايد، عمل او تخلف از مقررات گمركي محسوب می گردد
-مطابق قانون و آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، اقدامی است ناشي از اظهار خلاف واقع یا تسلیم اسناد یا سیاهۀ نادرست به گمرک (بهاستثنای اسناد یا سیاهۀ جعلی که مشمول قوانین مربوط به خود خواهد بود) که منجربه عدم وصول حقوق گمرکی، سود بازرگانی ، هزینههای گمرکی و عوارض به میزان واقعی میشود.
برخي از مصاديق تخلفات گمركي در قانون امور گمركي شامل موارد زیر است:
1- «وسايل نقليه آبي اعم از خالي يا حامل كالا كه وارد آبهاي كشور ميشود بايد در اسكله هاي مجاز پهلو بگيرد يا در لنگرگاه هاي مجاز لنگر بيندازد و قبل از انجام تشريفات مربوطه نبايد كالايي را تخليه يا بارگيري نمايد يا از اسكله ها يا لنگرگاه ها خارج شود.
هواپيمايي كه وارد كشور مي شود اعم از خالي يا حامل كالا بايد در فرودگاه مجاز فرود آيد و تشريفات گمركي مقرر درباره آن انجام شود. براي هواپيماهاي خروجي و كالاي آنها تشريفات گمركي بايد قبل از پرواز انجام گيرد. وسايل نقليه زميني اعم از خالي يا حامل كالا بايد از راههاي مجاز گمركي وارد كشور شود و يكسره به اولين گمرك مرزي وارد و تشريفات گمركي آن انجام گردد و همچنين از راههاي مجاز گمركي خارج شود» ( ماده ۱۰۳ قانون امور گمركي).
2- هرگاه به همراه كالايي كه ميبايست با رعايت ماده (۱۰۳) وارد گرديده است بسته يا بسته هايي مشاهده شود كه در اظهارنامه اجمالي و فهرست كل بار يا بارنامه وسيله نقليه، ذكري از آن نشده باشد و يا بسته يا بسته هايي در اظهارنامه اجمالي و فهرست كل بار يا بارنامه ذكر شود كه به مرجع تحويل گيرنده، تحويل نگرديده باشد.
3- هرگاه كالايي كه ورود آن ممنوع است براي ورود قطعي با نام و مشخصات كامل و صحيح اظهار شود گمرك بايد از ترخيص آن خودداري و به صاحب كالا يا نمايندۀ قانوني وي به طور مكتوب اخطار كند كه حداكثر ظرف سه ماه نسبت به عبور خارجي يا مرجوع كردن كالا با رعايت ضوابط اقدام نمايد.
در صورت عدم اقدام ظرف مدت مزبور، گمرك كالا را ضبط و مراتب را به صاحب آن يا نمايندۀ او ابلاغ مينمايد. صاحب كالا حق دارد از تاريخ ابلاغ ضبط تا دو ماه اعتراض خود را به دادگاه صالحه تسليم نمايد و مراتب را حداكثر ظرف پانزده روز از تاريخ مراجعه به دادگاه صالحه به گمرك مربوطه اعلام كند. در غير اين صورت كالا به ضبط قطعي دولت درمي آيد.
در مورد كالاي موضوع ماده (۱۰۵) كه به جاي كالاي مجاز و بدون استفاده از اسناد خلاف واقع از گمرك ترخيص شده و از تاريخ ترخيص آن بيش از چهار ماه نگذشته است به شرح زير رفتار ميشود:
- هرگاه ضمن رسيدگي به اظهارنامه يا بازرسي كالاي صادراتي معلوم شود وجوهي كمتر از ميزان مقرر، اظهار يا تـوديع گرديده است.
- غير از مصاديقي كه در اين قانون به عنوان قاچاق ذكر شده است كشف هر نوع مغايرت بعد از اظهار و قبل از ترخيص كالاي ورودي از گمرك كه موجب زيان مالي دولت گردد و مـستلزم اخذ تفاوت وجوه متعلقه باشد.
- وسايل نقليه و كالاهايي كه به صورت عبوري، ورود موقت، ورود موقت براي پردازش يا مرجوعي وارد كشور مي گردد و وسايل نقليه اي كه به استناد جواز عبور بين المللي وارد كشور مي شود چنانچه در مهلت مقرر براي خروج از كشور يا تحويل به گمرك به غير از موارد قوه قهريه (فورس ماژور) مراجعه ننمايد.
- هرگاه در اظهارنامه هايي كه براي ترخيص كالا تسليم گمرك مي شود مشخصات كالا برخلاف واقع اظهار شده باشد ولي اين خلاف اظهار متضمن زيان مالي دولت نشود و كشف آن مستلزم اخذ تفاوت نباشد.