اسناد حمل متعارف
هویت و ویژگی کالای مورد معامله را اسناد حمل تعیین می نمایند. این اسناد از مهمترین اوراق در مجموعه خرید خارجی به شمار می آیند.
اهمیت اسناد حمل برای خریدار:
خریدار با انجام تعهدات مالی خود و تسویه حساب با بانک گشاینده اعتبار و یا فروشنده ، می تواند با ارائه اصل اسناد حمل به گمرک مربوطه نسبت به انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالای خود اقدام نماید.
اسناد حمل به دو گروه متعارف یا متداول (Conventional) و خاص (Special) تقسیم می شوند.
اسناد حمل متعارف عبارتند از:
1) بارنامه (Bill of Lading-B/L)
2) سیاهه تجاری یا فاکتور (Commercial Invoice)
3) گواهی مبدا (Certificate of Origin)
4) لیست بسته بندی یا عدل بندی (Packing List)
5) گواهی آزمایش یا بازرسی (Test or Inspection Certificate)
6) بیمه نامه (Insurance Policy)
اسناد حمل خاص:
به اسنادی اطلاق می گردند که حسب مورد و بر اساس ویژگی خاص کالای مورد سفارش ، علاوه بر اسناد متعارف در قرارداد لحاظ و طرفین معامله مکلف به تهیه آنها بر اساس شرایط تعیین شده می باشند. مانند: گواهی ذبح اسلامی.
**نکته: هر دو نوع اسناد حمل ، اصطلاحا واحدالاعتبار بوده و نقص یا ایراد یا فقدان تاییدیه ها در مورد هر کدام می تواند موجبات عدم پرداخت وجه به فروشنده و نیز عدم ترخیص و دریافت کالا توسط خریدار را در بر داشته باشد.
1) بارنامه:
این سند توسط کریر و یا فورواردر صادر می شود.صدور بارنامه به معنای عقد قرارداد حمل و نیز بارگیری کالا بر روی وسیله نقلیه (On Board) می باشد. همچنین با صدور آن، فک مالکیت از فروشنده به عمل آمده و به کریر یا فورواردر منتقل می شود.بارنامه می تواند دریایی، هوایی، زمینی و یا ریلی باشد.
**نکته: بارنامه سند مالکیت بوده و قابل انتقال می باشد.
بارنامه بدون شرط یا Clean:
بارنامه ای که دارای شرط نباشد. مثلا جملاتی چون «تعدادی از جعبه ها شکسته» ، «ظروف نشتی دارند» یا «برخی از اقلام دست دوم به نظر می رسند» در بارنامه درج نشده باشند.
بارنامه کثیف (Dirty) یا بارنامه مقید (Claused):
بارنامه ای که بر عکس بارنامه Clean دارای شرط بوده، که خود یکی از عوامل مغایرت (Discrepancy) می باشد.
بارنامه شخص ثالث (Third Party B/L):
بارنامه ایست که تحویل دهنده کالا در آن کسی است که نام آن در اعتبارات اسنادی و یا قرارداد فروش قید نگردیده است. بعبارت دیگر، در این نوع بارنامه ارسال کننده کالا (Shipper) شخص یا موسسه دیگری به غیر از ذینفع اعتبار اسنادی یا فروشنده اولی می باشد.
بارنامه گروهی (Groupage B/L):
در بارنامه گروهی فورواردر یا کریر برای گرفتن تخفیف و استفاده حداکثری از فضای کشتی یا کانتینر بار چندین شرکت را در یک کشتی یا کانتینر قرار می دهد و برای تمامی کالاها تنها یک بارنامه گروهی صادر می کند.
بارنامه اختصاصی(House B/L):
این بارنامه منشعب از بارنامه گروهی بوده و برای هر نفر یا شرکت جداگانه صادر می شود با وجود اینکه ممکن است در یک کانتینر برای چندین نفر بار وجود داشته باشد.
بارنامه سراسری (Through B/L):
این بارنامه برای استفاده از چند وسیله نقلیه توسط کریر ها صادر می شود بعبارت دیگر علی رغم استفاده از چند وسیله نقلیه ، تنها یک بارنامه صادر می گردد.
بارنامه مرکب (Multimodal B/L):
این بارنامه برای استفاده از چند وسیله نقلیه توسط فورواردر صادر می گردد و فورواردر کلیه مسئولیت ها را از زمان وصول کالا توسط اولین وسیله حمل تا تحویل آن در مقصد را می پذیرد.
تفاوت بارنامه سراسری و بارنامه مرکب:
1) بارنامه سراسری توسط کریر و بارنامه مرکب توسط فورواردر صادر می شود.
2) در بارنامه سراسری مسئولیت کریر تنها تا زمانی می باشد که کالا در اختیار اوست حال آنکه کرایه و هزینه های حمل تا مقصد پرداخت شده است ولی در بارنامه مرکب ، مسئولیت فوروادر تا تحویل کالا در مقصد می باشد.
بارنامه فیاتا (FIATA B/L):
این بارنامه توسط فورواردر پس از حمل کالا صادر می گردد و تمامی شرایط قابل قبول را دارا می باشد.
کریر (Carrier) و فورواردر(Forwarder):
کریر معمولا به شرکت های حمل کننده کالا اطلاق می شود مانند شرکت های کشتیرانی ، باربری، شرکت های هواپیمایی و …
فورواردرها دارای مسئولیت های بسیار فراتری هستند. این شرکت ها دارای اختیارات فراوانی از شروع ثبت سفارش کالا تا تحویل آن می باشند.آنها دارای یک فدراسیون جهانی به نام فیاتا هستند.
FIATA: Federation Internalional des Associations des Transitaires et Assimiles
برخی از خدمات آنها عبارتند از : انتخاب بهترین مسیر حمل، ارائه خدمات بسته بندی و انبارداری، بیمه نمودن کالا، انجام امور گمرکی و حمل داخلی ، انجام پرداخت ها، سپردن تضمین های لازم ، اعلام موقعیت کالا در مسیر حمل ، انتخاب حمل کننده و بهترین روش حمل و ….
انواع مختلف حمل دریایی :
استفاده از کشتی های مسیر منظم (Liner):
این کشتی ها ایمن تر بوده و دارای گواهی نامه های معتبری از لحاظ استاندارد و بازرسی بوده که آنها را بطور منظم از شرکت های معتبر بازرسی به همراه شماره ثبت (Register Number) دریافت می نمایند.
استفاده از کشتی های مسیر نامنظم (Tramp) :
در این نوع کشتی ها معمولا بازدید های سالیانه و نیز گواهی نامه های دوره ای بازرسی و استانداردی وجود ندارند و این قبیل کشتی ها معمولا بصورت دربستی اجاره داده می شوند و کالاهای حمل شده با آنها دارای بارنامه دربستی (Charter Party B/L) بوده و این بارنامه ها مورد تایید بانک مرکزی نمی باشند.
(FCL (Full Container Load: کانتینرهایی هستند که کالاهای آنها تنها مربوط به یک پروانه گمرکی می باشد.
(LCL (Less than Container Load: کانتینرهایی که کالاهای آنها مربوط به چند پروانه گمرکی است. بعبارت دیگر، کالاهای افراد مختلف در کنار هم در یک کانتینر قرار می گیرند.
راه نامه هوایی Airway Bill/Air Consignment Note/Air Freight Note:
این بارنامه معمولا در 12 نسخه صادر می شود که سه نسخه اصلی آن از نظر تجاری مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمت های داخلی شرکت هواپیمایی به کار برده می شود. این سه نسخه عبارتند از:
1) نسخه اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده (For Carrier)
2) نسخه دوم برای گیرنده (For Consignee)
3) نسخه سوم برای فرستنده (For Shipper)
راه نامه هوایی فقط یک رسید می باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به حساب نمی آید و لذا ذینفع پس از دریافت بارنامه، به شرکت هواپیمایی مراجعه نموده و پس از ارائه آن حواله تحویل کالا (Delivery Note)را دریافت می دارد.
در اعتبارات اسنادی، بارنامه هوایی به حواله کرد بانک To the Order of) ) و یا جهت تحویل به بانک کارگزار (consigned to) صادر می شود. در چنین حالتی کالا هنگامی تحویل خریدار می گردد که وی به تعهدات خود عمل کرده باشد.
راه نامه کامیون (CMR):
راه نامه کامیون سندی غیر قابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می گیرد.این سند معمولا در 6 الی 14 نسخه صادر می گردد که سه نسخه اصلی آن به امضای صادر کننده ، حمل کننده و گیرنده کالا می رسد و بقیه نسخ آن جهت گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می گیرد.
اطلاعات مندرج در راه نامه کامیون عبارتند از: نام و نشانی فرستنده، حمل کننده و گیرنده کالا، تاریخ صدور و تاریخ حمل، تاریخ و محل بارگیری در مبدا و محل تحویل در مقصد، مشخصات کالا، وزن خالص و ناخالص، نوع بسته بندی و …
مانیفست: یک صورت کلی از تعدادی بارنامه است که شرح مختصری از آنها را در بر دارد. بعبارت دیگر مانیفست تقریبا مشابه یک نامه پوششی بوده و حاوی اطلاعاتی درباره محموله های یک وسیله حمل و خلاصه ای از بارنامه های آن می باشد. مانیفست علاوه بر بار در مورد انسان نیز بکار می رود مانند مانیفست پرواز که حاوی نام مسافران ، مبدا و مقصد پرواز ، خلبان و … است.
2) پیش فاکتور / (Proforma Invoice ) فاکتور (Commercial Invoice):
سندی است که فروشنده کالا به منظور اعلام قیمت و شرایط فروش کالای خود، آنرا برای خریدار ارسال می نماید.
در صورتیکه شرایط پیش فاکتور مورد قبول خریدار قرار گیرد، خریدار آنرا به مقامات کشورش جهت اجازه ورود کالا ارائه نموده و پس از قبولی آن می تواند مجوز واردات کالا و همچنین پرداخت ارزش کالا را دریافت نماید. (پروسه ثبت سفارش)
P/I شامل اطلاعاتی نظیر قیمت واحد کالا، قیمت کالا، اصطلاح اینکوترمز، نوع حمل ، نام مبدا حمل، زمان تحویل، شرایط پرداخت، نوع پرداخت، مشخصات فروشنده، مشخصات خریدار، وزن خالص و ناخالص کالا، نوع بسته بندی، شماره استاندارد کالا، تعرفه کالا، مقدار کالا، تاریخ انقضا ، تاریخ صدور ، شماره پیش فاکتور، نام مقصد، مهر و امضای فروشنده و … می باشد.
تفاوت ظاهری پیش فاکتور و سیاهه تجاری فقط در نوشتن عبارت Proforma Invoice بجای Commercial Invoive می باشد. همچنین اخذ پیش فاکتور تضمینی برای انجام معامله نبوده ولی فاکتور نشان دهنده انجام معامله است.
3) گواهی مبدا (Certificate of Origin):
این سند نشان می دهد که کالای موضوع قرارداد خرید یا فروش در کدام کشور تولید و ساخته شده است. چرا که معمولا این موضوع در استعلامات خریداران و نیز ارزیابی نهایی پیشنهادات فروشندگان لحاظ و در تصمیم گیری نهایی نقش مهمی را ایفا می نماید.
این سند توسط سازنده و یا نماینده مجاز او تکمیل و طی آن گواهی می نماید که کالا در کشور آنها و توسط خود آنها و یا در کشور ثالث دیگری ساخته شده است.
در این سند شرح کالا و کشور سازنده به وضوح قید شده و توسط اتاق بازرگانی کشور سازنده امضا و مهمور به مهر می گردد و در نهایت در برخی موارد خریدار جهت اطمینان بیشتر درخواست تایید آنرا توسط سفارت و یا کنسولگری کشور خود در کشور سازنده می نماید.
این سند معمولا شامل اطلاعاتی نظیر مشخصات فروشنده ، مشخصات خریدار ، جزئیات و روش حمل، شرح کالا، محل ساخت کالا، مقدار کالا و علامت مشخصه کالا می باشد.
4) لیست بسته بندی یا عدل بندی (Packing List):
این سند نشان دهنده جزئیات کالای بسته بندی شده بوده و تعداد، وزن ، ابعاد و محتویات درون هر بسته را کاملا مشخص می نماید. قیمت کالا در این سند درج نمی گردد.
این سند حداقل در دو مورد زیر می تواند مورد استفاده قرار گیرد:
1) مسئولین گمرکات و ارزیابان که برای بررسی محتویات داخل صندوق یا کارتن ها به آن احتیاج دارند.
2) انبارداران برای صدور قبض انبار و بررسی کیفی و کمی اقلام وارده به گمرک آنرا مورد استفاده قرار می دهند.
همچنین این سند معمولا شامل اطلاعات دیگری نظیر مشخصات فروشنده ، مشخصات خریدار ، محل بارگیری کالا ، محل تخلیه کالا، وزن خالص و ناخالص ، نوع بسته بندی ، ابعاد کل محموله، تاریخ و شماره فاکتور و … می باشد.
5) گواهی آزمایش یا بازرسی (Test or Inspection Certificate):
این گواهی توسط شرکت های بازرسی یا نماینده ( نمایندگان) خریدار و بمنظور حصول اطمینان از صحت کمیت و کیفیت کالای خریداری شده، نو بودن کالا، مبدا ساخت کالا، اندازه و ابعاد کالا، بسته بندی مناسب کالاها بصورت جزئی و کلی ، علامت گذاری صحیح روی بسته ها، نحوه بارگیری و تخلیه صحیح ، انتخاب وسیله حمل مناسب و …. در مقطع تحویل به حمل کننده در کشور سازنده (Pre shipment) و یا در گمرک و یا بندر تخلیه کالا در کشور خریدار صادر می گردد.
در حال حاضر تعدادی از بانک ها در متن اعتبار اسنادی صادره خود بازرس را موظف به اظهار نظر رسمی در مورد بهای کالای خریداری شده بصورت تایید قیمت اولیه (Preliminary Price verification) و یا تایید قیمت نهایی (Final Price Verification) می نمایند.
در بازرسی انطباق کالای خریداری شده با الزامات استاندارد اجباری ، موسسه استاندارد حدود بازرسی را تعیین نموده و در سایر موارد ، توافق خریدار و فروشنده کفایت می کند.
